پچ‌پچ‌بازی

این تغییر معنایی برای کودکان بسیار جذاب و مفرح است و به همین سبب این بازی را دوست می‌دارند. بزرگ‌سالان و کودکان بسیاری را دیده‌ام که در قالب‌های پانتومیم یا نقاشی روی پشت دیگری یا همین پچ‌پچ و درگوشی سرگرم می‌شوند، اما نام و خاستگاه آن را نمی‌دانند.

این بازی که من آن را پچ‌پچ‌بازی می‌خوانم، نام‌های گوناگونی دارد؛ همچون «تلفن‌بازی»، «تلفن خراب»، «تلفن بی‌سیم»، «شایعه‌بازی»، «پیام مخفی»، «زمزمه‌بازی»، اما نام معروفش همان نجوای چینی است؛ زیرا چینی زبان دشواری است و اروپاییان هنگام مواجهه با سخن نامفهوم و گنگ گوینده، می‌گویند: «چینی حرف می‌زند»؛ همچون برخی از فارسی‌زبانان که در اعتراض به شنونده فارسی‌زبان می‌گویند: «ترکی حرف نمی‌زنم!»؛ یعنی سخنم فارسی و برای تو واضح است.

باری، بسیاری از روان‌شناسان اجتماعی و کارشناسان علوم شناختی و متخصصان فلسفه ذهن به این بازی و فواید آن اشاره کرده‌اند [2]. پیش‌نهاد می‌کنم هر از گاهی با متربیان به این بازی بپردازید! کثرت بازی‌کنان بازی را جذاب‌تر و سودمندتر خواهد کرد.

خود مربیان نیز به‌ویژه مربیان دینی از این بازی چیزهای فراوانی خواهند آموخت؛ زیرا بخش گسترده‌ای از ادبیات دینی (محتوای دینی) در درازنای تاریخ از طریق نقل‌ها به ما رسیده است؛ یعنی دهان به دهان یا به تعبیر دیگر «سینه به سینه».

پچ‌پچ‌بازی هم برای مربیان دینی سودمند است؛ زیرا یادآوری می‌کند که بیش‌تر روایات دینی و تاریخ ادیان قطعی نیستند، بلکه حداکثر «ظنی»اند؛ هم برای کودکان سودمند است؛ زیرا آنان را در آینده درباره منابع و روش‌های تاریخی حساس می‌کند و نوعی تیزفکری تاریخی – دینی در آنان پدید می‌آورد و به آنان می‌آموزد که ادعای تاریخی به آسیبی به نام «نقل به معنا» یا «نقل معنایی» دچارند؛ یعنی سیب سخن منقول بارها چرخیده تا به گوش آنان رسیده است.

این بینش، به فروتنی نظری مربی و تیزفکری و کندوکاو متربی در باورهای تاریخی‌اش می‌انجامد.

پانوشت

1. می‌گوید: «دوست پسر» که البته بار منفی ندارد، بلکه خاستگاهش خصلت جنسیتی انگلیسی است.

2. برای نمونه، سوزان بلکمور نویسنده کتاب «آگاهی»، در کتاب زیر ناظر به قالب نقاشی‌محور این بازی گفته است که رفتار فرهنگی انسان در تاریخ تکامل و تطور می‌پذیرد.

Susan Blackmore, The Meme Machine, Px.