محمود کیانوش دوازدهم شهریور 1313 متولد شد و کم‌تر از یک‌سال پیش (دی‌ماه 1399) از این جهان درگذشت. او را پدر ایرانی شعر کودک خوانده‌اند، اما تنها به هنر شاعری آراسته نبود، بلکه هم مؤلف بود، هم مترجم، هم منتقد، هم محقق؛ پس شأن پژوهشی او را کنار چندین هنر دیگرش نباید از یاد برد!
به مناسبت زادروزش، دیدگاه او را درباره شاخص‌های تولید اثر ادبی برای کودک و نوجوان به‌ویژه ادبیات دینی، گزیده و گذرا نقل می‌کنم:
گفتیم که نوشتن برای کودکان در نفس خود ادعایی عظیم نهفته دارد. حال این ادعا را تجزیه کنیم و عظمت آن را بشناسیم:
1. [بلد بودن] اصول و فنون نوشتن در حد یک نویسنده یا شاعر شایسته (آشنایی با وزن و قافیه و صنایع بدیعی و ترکیب کلام و هم‌بستگی موسیقی و معنا) و [دانستن] طرح داستان، پرورش شخصیت‌های داستان، بسط واقعه با کنش و واکنش‌های اشخاص داستان و رساندن این مجموعه به نقطه اوج و پایان‌بندی داستان؛
2. اگر مطلبی علمی برای کودکان می‌نویسد، [دانستن] آن علم و [برخورداری از] آگاهی‌های درست و عمقی [نه عرضه] اطلاعات عام و ناسنجیده خود؛
3. [شناختن] دنیای کودکان و مطالعه لازم و تجربه کافی در روانشناسی پرورشی [و شناخت] شخصیت کودک و مراحل سیر تکوین و عوامل سازنده او و طبقه‌بندی آنها و تشخیص ماهیت هر طبقه؛
4. [آگاهی] از جامعه‌شناسی و تاریخ، فرهنگ و اقتصاد، اخلاق و مذهب در حد ضرورت … فی المثل در نوشتن یک داستان، عنصر اقتصاد یا مذهب را از نظر دور ندارد تا خود از کنش‌ها و واکنش‌های اشخاص داستان در واقعه ناآگاه بماند و آنها را به چیزی یا چیزهایی سوای آنچه واقعیت است نسبت ندهد که در این صورت خواننده او که کودک است، در مطالعه داستان او راه غفلت را خواهد سپرد و او نیز همچون نویسنده، معلول‌ها را به علت‌هایی نابه‌جا و نادرست نسبت خواهد داد و در شناخت خود در موقعیت و موقعیت در محیط همچون نویسنده درمانده و غافل خواهد ماند؛
5. نویسنده کودک مدعی است که قاموس الفاظ و معانی کودک را در سنین متفاوت می‌شناسد و از حدود آن آگاه است. می‌داند که «ساده نوشتن» چیست و با «کودکانه نوشتن» چه تفاوت‌هایی دارد. برای کودک نمی‌توان در آنِ واحد هم چیزی ناشناخته ارائه داد و هم در این ارائه از کلمات و ترکیبات و مفاهیم تازه و دشوار استفاده کرد که در این صورت کودک ناگزیر است با ابزارهایی ناشناخته به کشف چیزی ناشناخته بپردازد و این یا محال است یا گیج‌کننده است یا گم‌راه‌کننده؛
می‌بینیم که برای کودکان نوشتن در نفس خود واقعا ادعایی عظیم نهفته دارد و آیا همه کسانی که برای کودکان چیز می‌نویسند به این ادعای عظیم واقفند؟ نه؛ چنین نیست و گواه ما کتاب‌های بسیاری است که هر ساله برای کودکان انتشار می‌یابد1.
پانوشت
1. محمود کیانوش، «کتاب کودک، نوشتن با مایه علم، تخصص و ادبیات»، آموزش و پرورش / تعلیم و تربیت»، دوره 45، اسفند 1354، شماره 6، ص 335-336.
